Czym jest zniesienie współwłasności

W swojej pracy często spotykam się z problemem, kiedy dwóch lub więcej współwłaścicieli nie jest w stanie porozumieć się co do sposobu korzystania z przedmiotu współwłasności. Na tym tle dochodzi do konfliktów zarówno między członkami rodziny, jak i osobami niespokrewnionymi. Co robić w takiej sytuacji, jak się zachować, a przede wszystkim: jakie uprawnienia – zgodnie z prawem – nam przysługują?

W tym miejscu z pomocą przychodzi nam artykuł 210 § 1 kodeksu cywilnego, który mówi, że: ? [?] każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności?.

Jeżeli współwłaściciele są zgodni znieść współwłasność, a także – co do sposobu, w jaki ma to nastąpić, dochodzi do zniesienia współwłasności w drodze umowy. Umowa znosząca współwłasność może zostać zawarta w dowolnej formie, chyba że przedmiotem współwłasności jest nieruchomość, wtedy konieczne jest zachowanie formy aktu notarialnego. Współwłaściciele mogą także w drodze umowy wyłączyć możliwość zniesienia współwłasności na czas nie dłuższy niż pięć lat, zaś w ostatnim roku przed upływem zastrzeżonego terminu dopuszczalne jest jego przedłużenie na następne pięć lat.

W przypadku braku porozumienia między współwłaścicielami, na wniosek któregokolwiek ze współwłaścicieli zniesienie współwłasności następuje na drodze postępowania sądowego.

Zniesienie współwłasności odbywa się na kilka sposobów, a ich wybór zależy zarówno od samej istoty rzeczy, jak i okoliczności, w wyniku których podział ma nastąpić. Przede wszystkim odbywa się poprzez fizyczny podział rzeczy wspólnej, przy czym należy pamiętać, że nie jest ono dopuszczalne, jeśli: a) podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy, albo b) gdyby pociągał za sobą istotną zmianę rzeczy lub znacznie zmniejszał jej wartość. Wykładnia prawa stoi na stanowisku, że taki podział jest najbardziej sprawiedliwy, gdyż każdy współwłaściciel otrzymuje część dzielonej rzeczy ?w naturze?. Należy jednak pamiętać, że rozdzielenie w ten sposób nie zawsze jest możliwe, co wynika nie tylko z samej istoty rzeczy, ale także z ustawowych zakazów podziału, które dotyczą głównie nieruchomości i zostały wyszczególnione m.in. w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami.

Jeżeli danej rzeczy nie da się podzielić, może być przyznana na wyłączną własność jednemu ze współwłaścicieli, z obowiązkiem spłaty pozostałych, albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli jest dość popularnym sposobem zniesienia współwłasności, należy jednak pamiętać, że wiąże się z nim obowiązek dokonania spłat lub dopłat. W przypadku przyznania przynależności jednemu ze współwłaścicieli jest on zobowiązany do uiszczenia spłat na rzecz pozostałych proporcjonalnie do wielkości ich udziałów we współwłasności. Jeżeli współwłaściciele nie wyrażają woli dokonania zniesienia poprzez podział lub przyznanie jednemu z nich, zniesienie może nastąpić w drodze sprzedaży i podziału otrzymanej z tego tytułu kwoty pieniężnej.

Sądowe zniesienie współwłasności odbywa się w postępowaniu nieprocesowym, przed sądem rejonowym właściwym ze względu na miejsce położenia rzeczy. Wniosek o zniesienie współwłasności powinien dokładnie określać rzecz oraz zawierać dowody świadczące o prawie własności. Od powyższego wniosku pobierana jest opłata skarbowa w stałej wysokości 1000 zł, jednak jeśli wniosek zawiera zgodny projekt zniesienia współwłasności opłata sądowa wynosi 300 zł. Kwoty te nie uległy zmianie pomimo nowelizacji ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych